Niedawno zgłosiła się do kancelarii klientka pochodzenia ukraińskiego. Jej partner, również Ukrainiec, przebywa w Polsce nielegalnie. Prosiła, żeby z nielegalnego pobytu uczynić pobyt legalny. Nie mają już bowiem siły żyć w ciągłym strachu. Boją się, że będą zmuszeni opuścić Polskę. A to z naszym krajem wiążą swoją przyszłość. W Polsce chcieliby żyć, pracować i wychowywać dzieci. Zatem, w dzisiejszym artykule odpowiem na zasadnicze pytanie dotyczącej tej kwestii, a mianowicie: jak zalegalizować nielegalny pobyt cudzoziemca w Polsce?

Zapraszam do lektury.

Nielegalny pobyt, czyli jaki?

W żadnej ustawie nie znajdziemy definicji nielegalnego pobytu. Jednak zgodnie z orzecznictwem sądowym będzie tu chodzić o pobyt cudzoziemca na terytorium Polski bez ważnych dokumentów pobytowych, do których posiadania jest on zobowiązany na mocy przepisów prawnych, w szczególności Ustawy z 12.12.2013r. o Cudzoziemcach. Chodzi tu o m.in. paszport biometryczny, wizę, pozwolenie na pobyt czasowy lub stały.

Zajrzałam do ustawy i…

Rzeczywiście, pobyt partnera klientki w Polsce uznać należało za nielegalny. Wskutek własnej lekkomyślności i niedbalstwa Pan Witalij przeoczył kilka spraw. Po złożeniu wniosku do Wojewody o pozwolenie czasowe na pobyt przeoczył termin do uzupełnienia dokumentów. Zaniechał osobistego stawienia się w ciągu 7 dni od doręczenia wezwania celem pobrania odcisków linii papilarnych. . Mało tego, Pan Witalij przeoczył również 7- dniowy termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu. W efekcie wszystkich zaniedbań nie uzupełnił w odpowiednim czasie dokumentacji. Nie stawił się również na wezwanie organu.

Wojewoda pozostawił sprawę bez rozpoznania. W międzyczasie termin ważności wizy upłynął. Pan Witalij do dnia dzisiejszego przebywa w Polsce nielegalnie. Cóż można stracić przez swą lekkomyślność? Wiele, między innymi dobrze płatną pracę. Pracodawca bowiem zobowiązany jest do regularnej kontroli ważności dokumentów pobytowych. Za zatrudnianie cudzoziemców bez ważnych dokumentów grożą wysokie grzywny. Możliwe jest również nałożenie zakazu zatrudniania takich osób w przyszłości. Nie ma przy tym znaczenia, że zezwolenie na pracę ciągle jest ważne.

Pracodawca nie może zatrudnić obcokrajowca, który nie posiada ważnych dokumentów pobytowych

Pan Witalij przebywa w Polsce, bez pracy, na utrzymaniu swojej partnerki. Chciałby wyjechać na Ukrainę, by rozpocząć starania o wizę pracowniczą. Nie może tego jednak zrobić, bowiem Straż Graniczna od razu wszczęłaby postępowanie „powrotowe”. Skutkowałoby ono wpisaniem go na listę osób, których obecność w Polsce jest niepożądana nawet na okres do 5 lat. Żyją w ciągłym lęku, bojąc się wychodzić swobodnie na ulicę. Nawet zwyczajna kontrola dokumentów mogłaby doprowadzić do dramatu.

Nielegalny pobyt a szansa na legalizację 

Po zapoznaniu się z dokumentacją oraz przeanalizowaniu sytuacji Pana Witalija stwierdzić należy, że … sprawa nie jest prosta.

Generalna reguła w Ustawie o Cudzoziemcach brzmi:

,,odmawia się udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce cudzoziemcowi, który złożył wniosek podczas nielegalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przebywa na tym terytorium nielegalnie.”

Światełko w tunelu

Od tej reguły są nieliczne wyjątki przewidziane we wspomnianej ustawie. Oznacza to, że w pewnych przypadkach możliwe jest złożenie wniosku o pozwolenie na pobyt czasowy nawet, gdy osoba przebywa w Polsce nielegalnie.

1/ Zezwolenie na pobyt czasowy ze względu na inne okoliczności

Zezwolenia na pobyt można udzielić cudzoziemcowi, jeżeli jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niezbędny z uwagi na konieczność poszanowania prawa do życia rodzinnego w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., a cudzoziemiec przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nielegalnie.

W postępowaniu należy wykazać, że obecność cudzoziemca w Polsce jest niezbędna dla poszanowania prawa do życia rodzinnego. W praktyce będzie to oznaczało m.in. wykazanie istnienia głębokich więzi rodzinnych oraz braku możliwości prowadzenia życia rodzinnego w innym kraju.

Wskazana regulacja przewiduje jedynie możliwość (a nie obowiązek) legalizacji pobytu. Dodatkowo tylko i wyłącznie w tych przypadkach, w których opuszczenie przez cudzoziemca terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wiązałoby się z naruszeniem art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W przeciwnym razie, nie można byłoby uznać pobytu cudzoziemca w Polsce za niezbędny.

Za życie rodzinne są uznawane, co do zasady, małżeństwa i więzi rodziców z małoletnimi dziećmi. Chyba, że doszło do trwałego zerwania tych więzi. Podobnie rzecz się ma z długotrwałymi konkubinatami.

Wniosek o wydanie pozwolenia należy skrupulatnie uzasadnić. Następnie złożyć w Urzędzie Wojewódzkim miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Okres oczekiwania na decyzję wynosi 30 dni. Można go jednak przedłużyć. Trzeba przedstawić dokumenty świadczące o prowadzeniu wspólnego życia rodzinnego. Nie zawsze jest to łatwe. Dla przykładu podam, że może to być wspólna umowa najmu, zezwolenie na pracę czy wspólna pożyczka. Od negatywnej decyzji można się odwoływać do Urzędu ds. Cudzoziemców, ze skargą do Sądu Administracyjnego włącznie. Jeżeli decyzja stanie się ostateczna i organ lub sąd nie uwzględnią argumentów przemawiających za ochroną życia rodzinnego, koniecznym będzie opuszczenie Polski w ciągu 30 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.

Złożenie wniosku i stempel w paszporcie spowodowuje legalizację pobytu w Polsce. Tak samo jak ma to miejsce ze wszystkimi wnioskami o pozwolenia czasowe.

Zezwolenie na pobyt czasowy można udzielić cudzoziemcowi także wtedy, jeżeli jego wyjazd z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej naruszałby prawa dziecka, określone w Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu, a cudzoziemiec przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nielegalnie.

2/ Łączenie rodzin

Małżonkowie wszystkich obywateli państw trzecich „uprawnionych” do łączenia rodzin będą mogli otrzymać zezwolenie na pobyt czasowy mimo nieudokumentowanego pobytu w Polsce.

Tu jednak konieczny jest ślub z obywatelem polskim lub cudzoziemcem, który legalnie mieszka w Polsce, gdyż za członka rodziny uznawana jest m.in. osoba pozostająca z legalnie przebywającym na terytorium Polski cudzoziemcem w uznawanym przez prawo Polsce związku małżeńskim, a także małoletnie dziecko cudzoziemca i osoby pozostającej z nim w związku małżeńskim, w tym także dziecko przysposobione. O to pozwolenie starać się może także cudzoziemiec legalnie przebywający w Polsce dla członka rodziny przebywającego za granicą, co jest wyjątkiem od reguły, że pozwolenie na pobyt należy złożyć osobiście.

3/ Pozwolenie na pobyt krótkookresowy

Cudzoziemcowi, który przebywa w Polsce nielegalnie możliwe jest wydanie zezwolenia na pobyt w związku z koniecznością osobistego stawiennictwa przed polskim organem władzy publicznej lub też z powodu wyjątkowej sytuacji osobistej czy ze względu na interes Polski.

Zezwolenie to udzielane jest na okres niezbędny do realizacji celu pobytu cudzoziemca, nie dłuższy jednak niż 6 miesięcy.

Przebywając na podstawie tego zezwolenia cudzoziemiec nie ma możliwości ubiegania się o dalszą legalizację pobytu na zwykłych zasadach, tj. brak jest możliwości ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy z uwagi na inny cel pobytu, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE. Może natomiast na tej podstawie wyjechać już legalnie do swego kraju i starać się tam o wizę.

4/ Zgoda na pobyt ze względów humanitarnych lub na pobyt tolerowany

Ustawa o cudzoziemcach przewiduje też instytucję zgody na pobyt ze względów humanitarnych. Będzie ona wydawana wówczas, gdy powrót cudzoziemca do kraju pochodzenia stanowiłby naruszenie jego praw człowieka, m.in. prawa do wolności od tortur czy również prawa do życia rodzinnego lub prywatnego w rozumieniu przepisów Konwencji Rzymskiej. Z tą trzecią możliwością będziemy mieli do czynienia już w samym postępowaniu „powrotowym” to znaczy w postępowaniu zmierzającym do wydalenia obcokrajowca z Polski prowadzonym przez Straż Graniczną.

Jak widać powyżej, pomimo nielegalnego pobytu, istnieje szansa na jego legalizację. To, z jakiej podstawy prawnej należy skorzystać, zależeć będzie od konkretnego przypadku. Do każdej sprawy należy bowiem podejść indywidualnie. Z dużą starannością i wnikliwością przeanalizować wszystkie fakty. Kluczowe znaczenie ma dokładne wyjaśnienie sytuacji we wniosku o wydanie pozwolenia lub w postępowaniu dotyczącym powrotu. Rozwiązania dla nielegalnego pobytu poszukiwać należy będąc w Polsce. Szanse na pozytywne uregulowanie pobytu maleją, jeżeli nielegalny pobyt zostanie wykryty dopiero przy próbie przekroczenia granicy.