Na wstępie należy wyjaśnić, czym w ogóle jest transgraniczne postępowanie spadkowe. Pojęcie to dotyczy spraw, w których występują elementy ustawodawstw kilku krajów. Na przykład: zmarły miał polskie obywatelstwo, przez ostatnie lata życia mieszkał w Wielkiej Brytanii lub mieszkał wprawdzie przed śmiercią w Polsce, ale większość majątku (np. nieruchomości) znajduje się w Wielkiej Brytanii lub też w innym kraju. Jednak na potrzeby niniejszego artykułu, którego istotą jest prawo spadkowe a Brexit, zakładamy, że powiązania istnieją pomiędzy Polską a Wielką Brytanią.

Poniżej zajmiemy się wyjaśnieniem:

• Od czego zacząć w sprawie spadkowej z elementem transgranicznym?
• Jaki sąd będzie właściwy do rozstrzygnięcia sporów na takim tle?
• Czy istnieje rozwiązanie, które w prosty sposób pomoże nam przebrnąć przez trudy tego typu postępowań?

Odpowiadamy poniżej. Natomiast więcej informacji na temat międzynarodowego postępowania spadkowego znajdziesz tutaj: Transgraniczne postępowanie spadkowe

Prawo spadkowe a Brexit – pierwsze kroki

Dla większości z nas kwestie spadkowe nie są prostym tematem – bowiem zawsze wiążą się z utratą bliskiej osoby. To proces, który postaramy się choć trochę uporządkować, dzięki czemu łatwiej będzie go zrozumieć. W każdym przypadku w postępowaniu z elementem transgranicznym należy ustalić przede wszystkim: 

• jakie sądy będą właściwe do rozpoznania danej sprawy, 
• prawo którego państwa powinny zastosować sądy rozpoznające sprawę, 
• w którym państwie zapadłe orzeczenie będzie podlegało wykonaniu. 

Sprawy spadkowe transgraniczne są dosyć skomplikowane. Najlepszym tego dowodem będzie następujący przykład. Może się zdarzyć, że – w wyniku zastosowania reguł transgranicznych – właściwym do rozpoznania będzie sąd polski, który zastosuje polskie prawo. Jednak może się również zdarzyć, że sąd polski będzie zmuszony do zastosowania prawa brytyjskiego, a samo orzeczenie będzie egzekwowane np. na Węgrzech. 

Sprawy spadkowe a Brexit

Co ciekawe, dla wielu osób może się to okazać pewnym zaskoczeniem, ale w sprawach spadkowych Brexit nie wywołał istotnych zmian. Sprawy tego rodzaju w Unii Europejskiej są bowiem regulowane rozporządzeniem nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego, którego Wielka Brytania nigdy nie przyjęła. Zatem w relacjach między Polską a Wielką Brytanią nadal obowiązują regulacje krajowe.  

Co do dziedziczenia spadku z Wielkiej Brytanii, postępowanie w tym zakresie jest uzależnione od wysokości dziedziczonego majątku. W przypadku, gdy spadkodawca pozostawił spadek w UK o wartości powyżej 5 tysięcy funtów, niezbędne będzie uzyskanie z sądu specjalnego pozwolenia (Grant of Representation). Stanowi ono upoważnienie do zarządzania masą spadkową. Spadkobierca musi również podać miejsce pobytu zmarłego w chwili jego śmierci. Co ważne – należy pamiętać, że wniosek dotyczący wspomnianego umocowania podlega opłacie sądowej. Ponadto spadkobierca musi pojawić się w sądzie osobiście – w celu złożenia przysięgi o jego obowiązkach jako spadkobiercy. 

Prawo spadkowe a Brexit – sąd właściwy

Sądem właściwym do rozpoznania sprawy spadkowej jest sąd miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Miejsce zwykłego pobytu to miejsce koncentracji interesów życiowych. Pojęcie to nie obejmuje zgonów związanych z wyjazdem na urlop, delegację lub kontrakt krótkoterminowy.  

Jeżeli spadkodawca nie miał miejsca zwykłego pobytu w żadnym państwie członkowskim UE będącym stroną rozporządzenia (Wielka Brytania wyłączyła jego stosowanie na swoim terytorium), sądem właściwym będzie sąd miejsca położenia majątku spadkowego. W tej kwestii jednak obowiązuje pewien istotny warunek. Będzie to możliwe, jeśli spadkodawca w chwili śmierci:

• był obywatelem danego państwa członkowskiego lub
• nie będąc jego obywatelem..

..miał przynajmniej w danym państwie (nie dawniej niż na 5 lat przed wniesieniem sprawy spadkowej do sądu) miejsce zwykłego pobytu. Oznacza to, że np. sprawa spadkowa po polskim obywatelu, który wyjechał z Polski przed 7 laty i zmarł w Wielkiej Brytanii może być prowadzona przed sądami polskimi. 

Pamiętaj!

Aby uniknąć ryzyka, że do rozpoznania sprawy spadkowej po polskim obywatelu zamieszkałym w Wielkiej Brytanii zostanie wybrane prawo brytyjskie, istnieje możliwość złożenia oświadczenia o wyborze prawa państwa, którego obywatelstwo posiada się w chwili dokonywania wyboru. Takie oświadczenie można zawrzeć np. w testamencie. 

W przypadku złożenia przez spadkodawcę oświadczenia o wyborze prawa polskiego, jego spadkobiercy mają możliwość przeniesienia samej sprawy spadkowej do Polski – poprzez zawarcie umowy prorogacyjnej (nawet jeśli z przepisów samego rozporządzenia wynikała właściwość sądu zagranicznego). 

Przykładowa treść klauzuli: 

Działając na podstawie art. 22 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego, oświadczam, że dokonuję wyboru prawa polskiego, będącego prawem państwa, którego obywatelstwo posiadam w chwili dokonywania wyboru, jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących spadku po mnie. 

Europejskie poświadczenie spadkowe 

Rozporządzenie, o którym mowa wyżej, wprowadza instytucję europejskiego poświadczenia spadkowego. Poświadczenie to potwierdza w innym państwie członkowskim – będącym stroną rozporządzenia – prawo do spadku lub prawo do poszczególnych przedmiotów spadkowych. Ponieważ Wielka Brytania nie jest stroną rozporządzenia, w takim wypadku należy liczyć się z koniecznością przeprowadzenia odrębnej procedury o uznanie orzeczenia polskiego na Wyspach. 

Więcej informacji na ten temat znajdziesz na stronach Europejskiego Atlasu Sądowniczego w sprawach cywilnych.

Masz wątpliwości lub nie wiesz, jakie są następne kroki, jeśli chodzi o spadek w UK? A może chciałbyś przedyskutować dopełnienie wymogów i regulacji związanych z postępowaniem spadkowym transgranicznym? Jesteśmy do Twojej dyspozycji od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 17.00. Tel. +48 606 608 089.