31 grudnia 2020 roku zakończył się okres przejściowy, na podstawie którego Wielka Brytania opuściła Unię Europejską. Wraz z tą datą weszły w życie m.in. przepisy rozporządzenia Civil Jurisdiction and Judgments (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019 (SI 2019/479). Określają one szereg zmian w ustawodawstwie w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych. W tym również zasad jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń. Reorganizacja wielu procedur spowodowała, że zagadnienia dotyczące m.in. prawa rodzinnego nadal budzą pewne wątpliwości pod kątem jurydycznym. W związku z tym, w dzisiejszym artykule zajmę się wyjaśnieniem tego, jak brexit wpłynął na sprawy rodzinne. Wskażę, jakie akty prawne były dotychczas podstawą do wydawania wyroków w Anglii oraz te, które mają zastosowanie teraz.

Zapraszam do lektury.

Data ma znaczenie

31 grudnia 2020 r. to data graniczna, która wyznacza skutki opuszczenia UE przez Wielką Brytanię. Ma więc ona niebagatelne znaczenie dla sporów sądowych – w tym spraw rodzinnych i spadkowych. Procesy wszczęte przed zakończeniem procesu przejściowego (a więc przed 31.12.2020) będą kontynuowane zgodnie z obowiązującym prawem i zasadami rozporządzenia Rady 2201/2003 (Bruksela IIa) w celu określenia jurysdykcji. Dotychczas bowiem to ten akt prawny miał zastosowane do wszystkich spraw dotyczących rozwodów, separacji prawnej i unieważnienia rozwodu w Anglii i Walii – w dodatku niezależnie od tego, czy dana sprawa ma charakter transgraniczny, czy nie.

Wyjaśnienie:

Określenie jurysdykcji nie oznacza nic innego, jak wyznaczenie sądu właściwego międzynarodowo. Celem tej czynności jest bowiem wskazanie właściwego sądu, który będzie rozpoznawał i rozstrzygał określone sprawy lub przeprowadzał inne czynności w postępowaniu cywilnym. Na ich podstawie małżonkowie mogą mieć prawo do wniesienia pozwu do sądu w kilku różnych państwach członkowskich. Równoległych postępowań unika się dzięki zasadzie zawisłości sprawy zawartej w art. 19, która wymaga, aby sąd, do którego wniesiono pozew jako drugiego, zawiesił toczące się przed nim postępowanie.

Natomiast w sprawach, w których pozew (albo wniosek w postępowaniu nieprocesowym) wniesiono po 31 grudnia 2020 r., nie można już powoływać się na przepisy unijne. W konsekwencji orzeczenia wydane przez sądy państw członkowskich nie będą automatycznie uznawane w Wielkiej Brytanii. Kwestie te są regulowane przez stosowne umowy międzynarodowe lub prawo krajowe Wielkiej Brytanii.

Rozwody w UK

Dotychczas rozporządzenie Bruksela II bis znajdowało zastosowanie w stosunkach między państwami członkowskimi UE oraz Wielką Brytanią i było narzędziem do ustalenia m.in:

  • w jakim sądzie można wszcząć postępowanie rozwodowe,
  • który sąd ma pierwszeństwo w rozpatrywaniu sporu lub
  • czy sąd rozstrzygający o rozwodzie ma także jurysdykcję do rozstrzygania w kwestiach dotyczących władzy rodzicielskiej.

Natomiast po okresie przejściowym zmieniły się m.in. reguły niezawisłości sprawy. W tej kwestii należy zaznaczyć tylko tyle, że w wyniku tego angielski sąd ma prawo zawiesić postępowanie, jeśli uzna, że sąd innego państwa jest oczywiście i wyraźnie bardziej odpowiedni dla rozstrzygnięcia sporu.

Uznanie rozwodów udzielonych w państwach członkowskich UE

Wcześniej wspomniane rozporządzenie Civil Jurisdiction and Judgments (Amendment) (EU Exit) Regulations 2019 (SI 2019/479) stało się podstawą do:

  • uchylenia rozporządzenia brukselskiego i jego poprzednich wersji w zakresie, w jakim miały one zastosowanie w Zjednoczonym Królestwie;
  • wygaszenia skutków konwencji z Lugano z 2007 r. 

W konsekwencji przepisy regulujące jurysdykcję we wszystkich sporach transgranicznych, w tym sporach z udziałem stron zamieszkałych w UE (lub w innych państwach będących stronami konwencji lugańskiej z 2007 roku), wywodzą się z prawa krajowego każdej jurysdykcji Zjednoczonego Królestwa.

Co to oznacza? 

W Anglii i Walii wszelkie spory transgraniczne podlegają pod prawo zwyczajowe wraz z różnymi przepisami ustawowymi. W tym w szczególności Part 6 of the Civil Procedure Rules 1998 (notably Practice Direction 6B).

Dla postępowań, które rozpoczęły się po zakończeniu okresu przejściowego, sądy w Anglii i Walii będą uznawać rozwody udzielone w krajach członkowskich UE w taki sam sposób, jak obecnie czyni to w przypadku nakazów z krajów spoza UE. Zastosowanie będą miały przepisy dotyczące uznawania rozwodów znajdujące się w ustawie o prawie rodzinnym z 1986 roku. Wdrożyła ona m.in. konwencję haską z 1970 roku o uznawaniu rozwodów i separacji prawnej. Stronami konwencji jest obecnie 12 państw członkowskich UE:

  • Cypr,
  • Czechy,
  • Dania,
  • Estonia,
  • Finlandia,
  • Włochy,
  • Luksemburg,
  • Holandia,
  • Polska,
  • Portugalia,
  • Słowacja,
  • Szwecja.

Komisja Europejska opublikowała wytyczne określające zasady, które będą miały zastosowanie w państwach członkowskich UE do transgranicznych sporów z zakresu prawa rodzinnego z udziałem Zjednoczonego Królestwa w tym miejscu.

Brexit a sprawy rodzinne dotyczące dzieci (odpowiedzialność rodzicielska)

W przypadku spraw dotyczących dzieci, po zakończeniu okresu przejściowego, uchylono również akt normatywny Bruksela IIa. W sprawach rozpoczynających się po zakończeniu okresu przejściowego, sądy stosują konwencję haską z 1996 r. o ochronie dzieci. Na jej podstawie jest możliwe m.in. wykonywanie nakazów wydanych w państwach członkowskich UE. Chodzi przede wszystkim o zastosowanie środków ochrony dzieci, a także o powrót dziecka do miejsca zwykłego pobytu.

Jeśli chodzi natomiast o współpracę między sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych – nie ma już zastosowania dokument Council Regulation (EC) No 1206/2001 między Zjednoczonym Królestwem a państwami członkowskimi UE. Stosowana będzie konwencja haska z 18 marca 1970 roku o przeprowadzaniu dowodów za granicą w sprawach cywilnych lub handlowych (konwencja dowodowa) między Wielką Brytanią a tymi państwami członkowskimi UE, które są stronami konwencji.

Wyjątki, w których konwencja nie ma zastosowania, to: Austria, Belgia, Irlandia. W przypadkach, w których konwencja nie ma zastosowania, konieczne będzie przesłanie pism procesowych do sądów krajowych drogą dyplomatyczną.

Brexit a sprawy rodzinne – podsumowanie

Mieszkający w Wielkiej Brytanii Polacy dotychczas podlegali prawu unijnemu. Po zakończeniu okresu przejściowego utracili m.in. ochronę i uprawnienia związane z unijnym prawem prywatnym międzynarodowym. W sprawach rodzinnych przede wszystkim zmieniły się podstawy prawne dla rozwodów transgranicznych oraz stosunków między rodzicami i dziećmi. Nowe uregulowania wywołały masę wątpliwości, co wcale mnie nie dziwi. Mają one zastosowanie dopiero od pół roku, dlatego trudno stwierdzić, czy system konwencji haskich zapewnia członkom rodzin równie skuteczną, jak do tej pory, ochronę ich praw. 

BKT delegowanie do pracy w usługach budowlanych

Umów się z nami na 30 – minutową poradę online