Mediacja jest jednym ze skuteczniejszych sposobów rozwiązywania konfliktów. Dzięki niej obie strony mogą mieć faktyczny wpływ na rozwiązanie łączącego je sporu. Gdy strony postępowania mieszkają lub mają siedzibę w różnych państwach i chcą dojść do wspólnie wypracowanego porozumienia pozasądowego, mogą one skorzystać z instytucji, jaką jest mediacja transgraniczna.

W dzisiejszym artykule wyjaśnię, na czym polega taka mediacja w Unii Europejskiej, jednocześnie odpowiadając na następujące pytania natury praktycznej, które z pewnością mogą Państwa zainteresować:

• W jakich sprawach mediacja transgraniczna może mieć zastosowanie?
• Jaka jest różnica pomiędzy klasyczną mediacją a tą o charakterze transgranicznym?
• Ile trwa mediacja transgraniczna?
• Co się dzieje, gdy w toku mediacji strony dojdą do porozumienia?
• Jakie są koszty mediacji transgranicznej?

Jeśli natomiast chcą Państwo poznać zalety klasycznej mediacji, jaką jest m.in. mediacja przed rozwodem, odsyłam do tego artykułu: Mediacja przed rozwodem. Dowiedzą się Państwo z niego również, czy w najbliższym czasie małżonków ubiegających się o rozwód będzie dotyczył obowiązek mediacji.

Tymczasem zapraszam do lektury niniejszego wpisu poświęconego prawnym aspektom mediacji transgranicznej.

Mediacja transgraniczna – w jakich sprawach może mieć zastosowanie?

Kwestię mediacji transgranicznej reguluje unijna Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52/WE. Warto jednocześnie zaznaczyć, że owy akt prawny nie odnosi się w sposób ogólny do samej mediacji o charakterze transgranicznym. Wyznacza on bowiem granicę pomiędzy mediacją w sprawach cywilnych i sprawach o charakterze gospodarczym (handlowym). W mojej ocenie jednak mediacja może zostać przeprowadzona w każdej sprawie, która posiada tzw. zdolność ugodową, a istniejący pomiędzy stronami spór/konflikt można rozwiązać w drodze porozumienia zawartego przed mediatorem.

W jakich sprawach najczęściej wykorzystuje się mediację transgraniczną?

• klasyczne spory o zapłatę należności,
• wykonywanie władzy rodzicielskiej,
• kontakty z dziećmi,
• uprowadzenia rodzicielskie.

Mediacja transgraniczna tam, gdzie spór o takim charakterze – czyli kiedy?

Zgodnie z art. 2 ust. 1 wyżej wspomnianej dyrektywy, spór ma charakter transgraniczny, jeśli przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu w innym państwie członkowskim niż państwo miejsca zamieszkania lub zwykłego miejsca pobytu którejkolwiek z pozostałych stron w dniu, w którym:

• strony postanowiły skorzystać z mediacji po zaistnieniu sporu,
• sąd postanowił o przeprowadzeniu mediacji,
• obowiązek skorzystania z mediacji wynika z prawa krajowego,
• do celów art. 5 dyrektywy strony zachęcono do skorzystania z mediacji.

Co wyróżnia mediację transgraniczną od pozostałych?

• Element transgraniczności – strony konfliktu pochodzą z dwóch różnych krajów.
• Zazwyczaj jest prowadzona w ramach komediacji. Oznacza to, że uczestniczą w niej dwaj mediatorzy, którzy reprezentują różne porządki prawne.
• W mediacji transgranicznej często bierze udział również tłumacz, ze względu na problemy komunikacyjne.
• Często prowadzona jest przy użyciu środków porozumiewania się na odległość.

Ile trwa mediacja?

Z uwagi na to, iż to zazwyczaj sąd kieruje strony postępowania do mediacji, jednocześnie z takim poleceniem wyznacza on maksymalny czas jej trwania. Co do zasady mediacja powinna trwać jeden miesiąc. Warto jednak zauważyć, że w momencie, gdy strony nie wypracują wspólnego stanowiska w wyznaczonym czasie, może zostać ona przedłużona – na ich zgodny wniosek.

Uwaga!

Wyjątkiem od powyższej zasady są m.in. sprawy o uprowadzenie dziecka. Jeśli mediacja jest prowadzona w ramach Konwencji haskiej, to musi się zakończyć w terminie dwóch-trzech dni, gdyż całe postępowanie w ramach Konwencji powinno zostać zakończone w ciągu sześciu tygodni.

Mediacja transgraniczna zakończona ugodą – co dalej?

Strony przy pomocy i wsparciu mediatora (lub mediatorów) wypracowują wspólne porozumienie, które będzie zadowalające dla każdej ze stron. Jeżeli do tego faktycznie dojdzie, podpisują one ugodę. Jednocześnie jest ona wyrażeniem zgody na wystąpienie do sądu z wnioskiem o jej zatwierdzenie. Sąd po rozpatrzeniu może ugodę zatwierdzić, jeśli nie jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, nie zmierza ona do obejścia prawa ani nie zawiera sprzeczności.

Jakie są koszty mediacji transgranicznej?

• Jeżeli strony zostały skierowano do mediacji na podstawie postanowienia sądu, wysokość wynagrodzenia mediatora w sporach niemajątkowych wynosi 60 zł za pierwsze posiedzenie mediacyjne, a za każde następne posiedzenie – 25 zł.
• W sprawach majątkowych wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości przedmiotu sporu. Jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 1 000 zł.
• Gdy strony same zdecydują się na mediację, wysokość wynagrodzenia mediatora i zwrot jego wydatków wynikają ze wspólnych ustaleń.

Kosztami mediacji obciąża się strony postępowania. W tym wypadku również nie obowiązują jakiekolwiek zwolnienia, np. od kosztów sądowych. W związku z tym strony postępowania z reguły dzielą się kosztami mediacji po połowie, jednak mogą one ustalić inny sposób rozliczenia.

Uwaga!

Zarówno krajowe, jak i unijne przepisy w wielu miejscach podkreślają pozytywne znaczenie mediacji. Świadczy o tym między innymi pewna reguła, zgodnie z którą zapewnia się stronie wnoszącej sprawę do sądu zwrot 75% opłaty sądowej w momencie, gdy dojdzie do zawarcia ugody w toku mediacji. Nasuwa się zatem tylko jeden wniosek. Warto korzystać z instytucji mediacji oraz dążyć do wypracowania konsensusu.