Sądowa (naprawcza) restrukturyzacja przedsiębiorstwa

Tu i ówdzie słyszy się o restrukturyzacji korporacyjnej i restrukturyzacji sądowej lub naprawczej. Przez niektórych restrukturyzacja traktowana jest z obawą. W szczególności przez banki żądające coraz to wyższych zabezpieczeń po pozyskaniu informacji, że ich klient się restrukturyzuje. Przez innych zaś uznawana za konieczność, by móc dalej rozwijać swoje przedsiębiorstwo i skutecznie ominąć widmo bankructwa. Na czym polega różnica pomiędzy tymi dwoma rodzajami przekształceń? Jakie cele i przesłanki ma każda restrukturyzacja przedsiębiorstwa?

Wyjaśnię to w artykule, zwracając szczególną uwagę na kwestie restrukturyzacji sądowej, gdyż to ona będzie bohaterem dzisiejszego wpisu.

Restrukturyzacja – przeobrażenie, przekształcenie, modyfikacja

Restrukturyzacja korporacyjna to inaczej modyfikacja przedsiębiorstwa. Polega na podejmowaniu działań w celu rozszerzenia lub ograniczenia podstawowej działalności firmy. To także fundamentalna zmiana jej majątku lub struktury finansowej. (Marek Pawlak, Roczniki Ekonomii i Zarządzania Tom II/2010).

W zakres restrukturyzacji korporacyjnej wchodzić będą:

  • fuzje czyli połączenia spółek, z których tylko jedna zachowa swój byt prawny,
  • konsolidacje tj. połączenie dwóch lub więcej spółek do postaci zupełnie nowej spółki,
  • zakup udziałów w spółce, w innym przedsiębiorstwie, lub w określonych aktywach innej spółki, np. w zakładzie produkcyjnym,
  • tworzenie przedsiębiorstw (spółek córek) z jednostek macierzystych poprzez przenoszenie aktywów ze spółki matki na spółkę córkę.

Zmieniające się gwałtownie otoczenie gospodarcze (wzrost konkurencyjności, oczekiwania kontrahentów, zmieniające się przepisy prawne), powoduje konieczność ciągłego dopasowywania potrzeb oraz celów przedsiębiorstw do realiów rynkowych. Stąd właściciele oraz zarządy podejmują często decyzję o restrukturyzacji prowadzonej działalności. Czasem jest to konieczne, aby utrzymać swoją pozycję na rynku lub też dokonywać ekspansji na inne jeszcze rynki zbytu. Restrukturyzacja stanowi także dla przedsiębiorstw narzędzie ochrony przed upadłością. I takiej roli restrukturyzacji chciałabym poświęcić dzisiejszy artykuł.

Sądowa restrukturyzacja przedsiębiorstwa

To rodzaj restrukturyzacji naprawczej przedsiębiorstwa. Sąd pełni tu rolę podmiotu czuwającego nad jej prawidłowym przebiegiem. Restrukturyzacja sądowa polega na dokonaniu zmian w przedsiębiorstwie niewypłacalnym lub zagrożonym niewypłacalnością. Działania mają na celu uniknięcie konieczności składania wniosku o upadłość. Cały proces przeprowadza się z poszanowaniem roszczeń wierzycieli.

Mówiąc o restrukturyzacji sądowej mamy na myśli, w zależności od rodzaju postępowania, modyfikację „uzdrawiającą” zarówno:

  • w strukturze organizacyjnej firmy (restrukturyzacja zatrudnienia, poprawienie rentowności istniejących działów),
  • jak i w finansach firmy (restrukturyzacja długu, majątku firmy, kapitału).

Postępowanie restrukturyzacyjne normuje obowiązująca ustawa z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (wejście w życie 01.01.2016 r.). W ustawie znajdziemy m.in. przesłanki wszczęcia postępowania, jego rodzaje oraz obowiązujące procedury.

Ustawa wprowadza 4 rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:

  1. postępowanie o zatwierdzenie układu,
  2. przyspieszone postępowanie układowe,
  3. postępowanie układowe,
  4. postępowanie sanacyjne.

Uwaga! 

Od 2021 roku przedsiębiorcy mogą również zdecydować się na tak zwane uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, o którym przeczytasz w tym wpisie: Restrukturyzacja w dobie pandemii

Elementem wspólnym dla wszystkich postępowań jest układ. Jest to porozumienie dłużnika z wierzycielami dotyczące restrukturyzacji jego zobowiązań. To co różni wspomniane rodzaje postępowań to:

  • przebieg procedury,
  • zasady regulujące zarząd majątkiem wchodzącym do masy restrukturyzacyjnej oraz
  • sposób ingerencji innych podmiotów w funkcjonowanie przedsiębiorstwa objętego restrukturyzacją.

Kto może się restrukturyzować?

Podmiotem postępowania mogą być:

  1. Przedsiębiorcy rozumiani jako osoby fizyczne (prowadzący działalność gospodarczą), osoby prawne (spółki z o.o., akcyjne) lub jednostki organizacyjne, którym ustawodawca przyznaje zdolność prawną (np. spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, wspólnota mieszkaniowa, stowarzyszenie zwykłe), prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową – także wspólnicy spółki cywilnej,
  2. Spółki z o.o. oraz akcyjne nie prowadzące działalności gospodarczej,
  3. Wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem (wspólnicy spółki jawnej, komplementariusze spółki komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej),
  4. Wspólnicy spółki partnerskiej.

Warunkiem otwarcia przez sąd postępowania restrukturyzacyjnego jest niewypłacalność lub też zagrożenie niewypłacalnością.

Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub jeżeli opóźnia się w wykonaniu tych zobowiązań ponad 3 miesiące. Jeżeli dłużnik jest osobą prawną lub jednostką nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest on niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.

Dłużnik zagrożony niewypłacalnością to podmiot, którego sytuacja finansowa wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny. Przy czym, przyjmuje się, że zagrożenie zaczyna się niedługo przed niewypłacalnością.

Postępowanie o zatwierdzenie układu

To najmniej ingerujące postępowanie w sferę działalności gospodarczej podmiotu niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Dedykowane jest dla przedsiębiorców, których suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Postępowanie polega na zbieraniu głosów wśród wierzycieli pod propozycjami układu w sprawie restrukturyzacji zadłużenia, które następnie zatwierdza sąd. Dłużnik zobowiązany jest do zawarcia umowy o nadzór nad przebiegiem postępowania z doradcą restrukturyzacyjnym. Działanie sądu ogranicza się tu jedynie do wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu w terminie dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku o jego zatwierdzenia.

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa w ramach przyspieszonego postępowania układowego

To rodzaj postępowania, z którego korzysta wielu zadłużonych przedsiębiorców. Głównie ze względu na przyspieszony tok oraz bardzo duże odformalizowanie. Jednakże nie wszyscy zadłużeni mogą z niego skorzystać. Podobnie jak w postępowaniu o zatwierdzenie układu przyspieszone postępowanie układowe może zostać przeprowadzone jeżeli suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania na układem.

Sąd w ciągu tygodnia wydaje postanowienie o otwarciu przyspieszonego postępowania bądź o odmowie jego otwarcia. O otwarciu sąd informuje dłużnika, nadzorcę sądowego, odpowiednią Izbę Administracji Skarbowej, ZUS, jak również organy egzekucyjne, w których toczy się postępowanie egzekucyjne- jeżeli te są znane sądowi. Sąd wyznacza także nadzorcę sądowego oraz sędziego komisarza.

W przyspieszonym postępowaniu układowym dłużnik sam zarządza przedsiębiorstwem. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy sam naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu, czego skutkiem było:

  • pokrzywdzenie wierzycieli lub
  • możliwość takiego pokrzywdzenia w przyszłości, oraz
  • gdy sprawowanie przez niego zarządu nie daje gwarancji wykonania układu.

Oczywiście w przypadku niewykonywania poleceń sędziego- komisarza lub nadzorcy sądowego istnieje również obawa ustanowienia przez sąd zarządcy masą restrukturyzacyjną.

Wszystkie postępowania egzekucyjne w sprawach wierzytelności będącej elementem układu prowadzone przed wszczęciem postępowania przyspieszonego ulegają zawieszeniu. Z kolei wszczynanie nowych postępowań po dniu otwarcia postępowania jest niedopuszczalne. Warto zaznaczyć, że otwarcie przyspieszonego postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzycieli postępowań sądowych, administracyjnych, sądowo-administracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności.

Nieodzownym elementem postępowania jest konieczność przygotowania planu restrukturyzacyjnego oraz spisu wierzytelności, w tym wierzytelności spornych.. Po dostarczeniu dokumentów sędzia- komisarz zwołuje zgromadzenie wierzycieli. Tam, poprzez głosowanie, zapada decyzja co do przyjęcia układu.

Przyspieszone postępowanie układowe przeznaczone jest dla przedsiębiorców, którzy borykają się z już  trudną sytuacją ekonomiczną oraz egzekucjami komorniczymi, a suma niewykonywanych zobowiązań jest  spora.

Postępowanie układowe

Postępowanie układowe jest przewidziane dla przedsiębiorców, których suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania na układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem w przeciwieństwie do dwóch poprzednich postępowań.

Wniosek o otwarcie postępowania układowego rozpoznaje się w terminie 2 tygodni od dnia złożenia wniosku. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy sąd zdecyduje się na wyznaczenie rozprawy. Wtedy termin ten wynosi 6 tygodni.

W postępowaniu układowym powołuje się nadzorcę sądowego. W ciągu 30 dni od otwarcia postępowania ustala on skład masy układowej. Dokonuje tego w spisie inwentarza na podstawie ksiąg prowadzonych przez dłużnika. W gestii nadzorcy sądowego jest także sporządzenie planu restrukturyzacyjnego. Plan musi uwzględniać propozycje restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika oraz spis wierzytelności.

Podobnie jak w postępowaniu przyspieszonym, otwarcie postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzycieli postępowań w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. Jednakże koszty postępowania obciążają wszczynającego postępowanie, jeżeli nie było przeszkód do zamieszczenia wierzytelności w całości w spisie wierzytelności.

Po złożeniu planu restrukturyzacyjnego oraz zatwierdzeniu spisu wierzytelności sędzia-komisarz wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Postępowanie układowe przeznaczone jest dla zadłużonych przedsiębiorstw, z których udziałem toczy się już wiele spornych postępowań administracyjnych, sądowych i egzekucyjnych.

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa – postępowanie sanacyjne

Ten rodzaj postępowania jest jedynym wśród postępowań restrukturyzacyjnych, które zainicjować może nie tylko dłużnik, ale także jego wierzyciel. Ponadto jest postępowaniem, które może zostać wszczęte po nieudanej próbie przyjęcia przez wierzycieli układu we wcześniejszych postępowaniach.

W postępowaniu sanacyjnym sąd obligatoryjnie odbiera dłużnikowi zarząd majątkiem i przekazuje go zarządcy. Dłużnik zobowiązany jest wydać zarządcy cały swój majątek oraz dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję.

Warto dodać, że otwarcie postępowania sanacyjnego powoduje wygaśnięcie prokury oraz innych pełnomocnictw udzielonych przez dłużnika. Od momentu otwarcia postępowania wszelkie pełnomocnictwa podpisywać może jedynie zarządca.

restrukturyzacja przedsiębiorstwa

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa – jej przebieg i skutki

Wszczęcie postępowania sanacyjnego niesie za sobą wiele istotnych skutków w sferze zobowiązań dłużnika. W szczególności w zakresie umów wzajemnych, które mogą zostać przez zarządcę wypowiedziane. W następstwie otwarcia postępowania sanacyjnego bezskuteczne w stosunku do masy sanacyjnej są czynności prawne, nieodpłatne albo odpłatne, którymi dłużnik rozporządził swoim majątkiem, jeżeli wartość świadczenia dłużnika przewyższa w istotnym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez dłużnika lub zastrzeżonego dla dłużnika lub dla osoby trzeciej, dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego. Powyższe stosuje się także odpowiednio do ugody sądowej, uznania powództwa i zrzeczenia się roszczenia. Chodzi oczywiście o zapobiegnięcie sytuacji działania na niekorzyść wierzycieli.

Postępowanie sanacyjne odnosi również skutek w relacjach pracodawca-pracownik. Pracownicy w przypadku wszczęcia postępowania sanacyjnego pracodawcy mogą zostać zwolnieni z pracy. Dotyczy to także pracowników, którzy podlegają szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem, np. pracownicom w ciąży.

Zarządca w ciągu maksymalnie 3 miesięcy składa sędziemu-komisarzowi plan restrukturyzacyjny oraz spis wierzytelności. Sędzia-komisarz zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem niezwłocznie po zrealizowaniu całości lub części planu restrukturyzacyjnego przewidzianego do wykonania w toku postępowania sanacyjnego, nie później jednak niż przed upływem dwunastu miesięcy od dnia otwarcia postępowania sanacyjnego. Warto zaznaczyć, że w trakcie postępowania sanacyjnego za zgodą sędziego-komisarza, zarządca może sprzedać część majątku dłużnika wchodzącego do masy sanacyjnej. Podobnie jak może tego dokonać syndyk w postępowaniu upadłościowym. Pochodzącą ze sprzedaży kwotę zarządca przeznacza na podział między wierzycieli.

Szczególnie dla przedsiębiorców znajdujących się w dużym kryzysie ekonomicznym przeznaczone jest postępowanie sanacyjne. W sytuacji, gdy oprócz znalezienia rozwiązania na płaszczyźnie finansowej wymagają dodatkowo zmian w strukturze organizacyjnej oraz działaniach operacyjnych.

Sądowa (naprawcza) restrukturyzacja przedsiębiorstwa. Podsumowanie

Tylko w pierwszej połowie 2018 roku z możliwości restrukturyzacji skorzystało prawie 500 podmiotów i liczba ta ciągle rośnie (źródło danych: Raport Coface) To oznacza, że możliwości odzyskania należności przez wierzycieli w toku prowadzonych restrukturyzacji znacznie się zwiększyły w stosunku do lat poprzednich. Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE) szacuje, że w 2019 roku łączna liczba upadłości i restrukturyzacji powinna wynieść około 1200 przedsiębiorstw.

Wszystko wskazuje na to, że przepisy normujące restrukturyzację sądową nie pozostaną tylko martwymi przepisami, jak miało to miejsce w przypadku wcześniejszych przepisów normujących postępowanie naprawcze i upadłość układową. Dziś przedsiębiorcy mają odpowiednie narzędzia do tego, by pomimo przemijających trudności w regulowaniu zobowiązań, nie upadać, niwecząc dorobek mozolnie budowany czasami przez wiele lat. Rozmowy z wierzycielami o trudnej sytuacji ekonomicznej, rzetelny plan restrukturyzacyjny oraz uczciwe podejście w kwestii spłat swojego zadłużenia to chyba najprostsze i najlepsze rozwiązanie wyjścia z tymczasowego impasu. Postępowanie restrukturyzacyjne pomaga rozpocząć kolejny- lepszy etap w prowadzeniu działalności i rozwoju przedsiębiorstwa

W przypadku pytań zapraszamy do pozostawienia ich poniżej w komentarzu lub o bezpośredni kontakt z kancelarią. Na wszystkie nurtujące Państwa dylematy związane z tym tematem postaramy się niezwłocznie odpowiedzieć.

Może Cię zainteresować

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

r. pr. beata kielar-tammert

„Tłumaczymy różnice i obowiązki z zakresu prawa międzynarodowego.”

Posiadamy duże doświadczenie w sprawach transgranicznych, międzynarodowych, a także w kompleksowej obsłudze prawnej cudzoziemców. Jako Kancelaria Prawa Międzynarodowego działamy już od wielu lat z sukcesami, współpracując ze specjalistami z różnych dziedzin prawa.

Mówimy po polsku, rosyjsku, niemiecku, hiszpańsku i angielsku.

Napisz do nas