W poprzednim tygodniu rozprawiałam o jurysdykcji sądów. Omówiłam również kwestię właściwości prawa dla poszczególnych umownych stosunków prawnych. Wszystko to w aspekcie dochodzenia roszczeń w sytuacji, kiedy jedną ze stron jest podmiot mający swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania za granicą. Dziś chciałabym wspomnieć o możliwościach dochodzenia roszczeń transgranicznych. Odzyskiwanie długów od kontrahentów z UE to bowiem ważne zagadnienie, z perspektywy wielu przedsiębiorców. Przedstawione poniżej rodzaje postępowań mają na celu ułatwienie dochodzenia należności, a także skrócenie czasu wykonalności orzeczeń sądów w innych państwach członkowskich.

Europejski Nakaz Zapłaty (ENZ)

Europejski Nakaz Zapłaty (ENZ) umożliwia bezpośrednie ściąganie wierzytelności od dłużnika zagranicznego. Został wprowadzony Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1896/2006 (dalej jako: Rozporządzenie). Postępowanie o wydanie ENZ dotyczy wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej z wyjątkiem Królestwa Danii.

Sprawa transgraniczna

Zgodnie z art. 3 Rozporządzenia przez sprawę transgraniczną należy rozumieć:

„sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę.”

Przykład

Postępowanie toczy się przed sądem polskim pomiędzy:

1. Spółką A GmbH z siedzibą w Berlinie oraz
2. Spółką C z siedzibą we Wrocławiu.

Odzyskiwanie długów od kontrahentów z UE a właściwość sądu

Pozew w sprawie wydania ENZ można wytoczyć przed sądem w Polsce wedle przepisów proceduralnych obowiązujących w naszym kraju. Oczywiście tylko, jeżeli w treści umowy zamieszczono klauzulę ustalającą jurysdykcję sądu polskiego. O klauzuli mówiłam w poprzednim artykule: W jaki sposób dochodzić należności od kontrahentów z UE? W przypadku braku takiej klauzuli w umowie, właściwość sądu zostanie ustalona na podstawie rozporządzenia Bruksela I bis.

Odzyskiwanie długów od kontrahentów z UE – przykład

Może się więc zdarzyć, że postępowanie nakazowe dotyczące umowy sprzedaży mebli przez polskiego producenta do sklepu w Berlinie z tytułu nieopłaconej faktury przez ten sklep wszczęte zostanie przed sądem w Wedding (sąd wskazany do rozpoznawania sporów z ENZ w Niemczech). Spory z tytułu umowy sprzedaży transgranicznej rozstrzygane są bowiem przez sądy miejsca siedziby pozwanego lub miejsca, w którym towar został dostarczony.

W naszym przypadku obie właściwości są tożsame z uwagi na to, że polski producent mebli dostarczył je jednocześnie do sklepu pozwanego w Berlinie. Ostatecznie w rozpatrywanym przykładzie sąd w Wedding będzie miał nie lada orzech do zgryzienia. Będzie zmuszony rozpoznać sprawę w oparciu o ustawodawstwo polskie, a to z uwagi na fakt, że strony nie dookreśliły, jakiemu prawu poddają zawartą przez siebie umowę. Wobec czego, do stosunku prawnego łączącego strony zastosowanie mieć będą przepisy unijne. Te z kolei ustanawiają prawo właściwe dla umowy sprzedaży, jakim jest prawo miejsca siedziby lub zamieszkania sprzedawcy towaru. W naszym przypadku będzie to ustawodawstwo polskie. Aby zapobiec takim sytuacjom bardzo ważne jest wprowadzenie do umów transgranicznych klauzul ustalających właściwość sądu oraz prawa, na podstawie którego sąd będzie w sprawie wyrokował.

Europejskie postępowanie nakazowe należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych w zależności od wartości przedmiotu sporu. W Polsce w sprawach o wartości przedmiotu sporu powyżej 75 tys. złotych właściwy jest sąd okręgowy. Natomiast w sprawach nieprzekraczających tej kwoty właściwy jest sąd rejonowy.

Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty

Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty składa się przy użyciu formularza A. Jest on określony w załączniku I do rozporządzenia nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. Formularz jest opatrzony instrukcją informacyjną dotyczącą sposobu właściwego wypełnienia.

W niektórych sądach istnieje możliwość wypełnienia oraz przesłania formularza zarówno w formie papierowej jak i elektronicznej. Tutaj możesz wypełnić wniosek elektronicznie.

Pozew musi zawierać:

1. nazwy lub imiona i nazwiska oraz adresy stron, a także, w odpowiednich przypadkach, ich przedstawicieli oraz oznaczenie sądu, do którego kierowany jest pozew;
2. kwotę dochodzonego roszczenia, w tym kwotę roszczenia głównego oraz, stosownie do okoliczności, odsetki, kary umowne i koszty;
3. jeżeli powód dochodzi odsetek – stawkę odsetek oraz okres, za jaki żąda odsetek, chyba że zgodnie z prawem państwa członkowskiego wydania odsetki ustawowe doliczane są automatycznie do roszczenia głównego;
4. uzasadnienie roszczenia, w tym opis okoliczności wskazanych jako podstawa roszczenia oraz, w odpowiednich przypadkach, żądanych odsetek;
5. opis dowodów na poparcie roszczenia;
6. okoliczności uzasadniające właściwość sądu;
7. uzasadnienie transgranicznego charakteru sprawy.

Waluta dochodzonej należności

Należności należy dochodzić w walucie w jakiej została pierwotnie wyrażona. Jeżeli umowa opiewała na roszczenie w złotówkach, to w takiej walucie należy dochodzić swoich należności w ENZ.

Odzyskiwanie długów od kontrahentów z UE a koszty sądowe

Wnosząc do sądu pozew o wydanie ENZ należy uiścić opłatę sądową. Jest ona uzależniona od wielkości dochodzonego roszczenia zgodnie z ustawodawstwem kraju, w którym rozpatrywany jest spór. W Polsce od ENZ pobiera się opłatę stosunkową, która wynosi 5% wartości przedmiotu sporu. Jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100.000 złotych. Należy również pamiętać o ewentualnych kosztach zastępstwa procesowego oraz opłaty od pełnomocnictwa w przypadku korzystania z usług profesjonalnego pełnomocnika.

Wydanie ENZ

Po złożeniu pozwu właściwy sąd jest obowiązany do przeprowadzenia wstępnej analizy sprawy. Sąd na tym etapie nie ocenia jeszcze dowodów. W razie konieczności daje możliwość uzupełnienia lub poprawienia pozwu. Sąd wyznaczy termin, w jakim takiego uzupełnienia bądź poprawienia można dokonać.

W przypadku braku zastrzeżeń sąd wydaje ENZ, korzystając z formularza E. Zgodnie z art. 12 rozporządzenia, w formularzu E zawarte są nazwy (imiona i nazwiska stron), adresy i inne dane stron oraz ich przedstawicieli oraz skierowany do pozwanego nakaz zapłaty kwoty, która była przedmiotem roszczenia powoda, określonego w formularzu A.

Sąd jest zobowiązany wydać nakaz tak szybko, jak jest to możliwe. Zwykle europejski nakaz zapłaty jest wydawany przez sąd w terminie 30 dni od dnia wniesienia pozwu.

Doręczenie ENZ

Europejski nakaz zapłaty powinien zostać doręczony pozwanemu zgodnie z prawem krajowym danego państwa członkowskiego, w którym wydano nakaz. Sposób dostarczenia nakazu pozwanemu musi jednak spełniać minimalne wymogi określone w rozporządzeniu. Przepisy te dopuszczają dwa rodzaje doręczenia europejskiego nakazu zapłaty.

Po pierwsze, doręczenie za potwierdzeniem odbioru przez dłużnika, które polega na:

• doręczeniu osobistym za potwierdzeniem odbioru podpisanym przez pozwanego,
• oświadczeniu właściwej osoby, która dokonała doręczenia, że pozwany otrzymał dokument lub odmówił jego przyjęcia,
• doręczeniu drogą pocztową za potwierdzeniem odbioru podpisanym przez pozwanego,
• doręczeniu drogą elektroniczną za potwierdzeniem odbioru podpisanym przez pozwanego.

Po drugie, możliwe jest doręczenie europejskiego nakazu zapłaty dłużnikowi bez potwierdzenia odbioru. Przepisy określają następujące dopuszczalne sposoby takiego doręczenia:

• doręczenie na adres pozwanego osobie zamieszkałej z pozwanym w tym samym gospodarstwie domowym lub osobie tam zatrudnionej; w przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą lub osoby prawnej, doręczenie może być również dokonane w lokalu przedsiębiorstwa pozwanego osobie zatrudnionej przez pozwanego,
• doręczenie drogą pocztową bez potwierdzenia odbioru, gdy pozwany ma adres w państwie członkowskim, w którym sprawa jest rozpatrywana pod względem merytorycznym,
• doręczenie drogą elektroniczną z automatycznym potwierdzeniem dostarczenia, pod warunkiem że pozwany uprzednio wyraźnie zgodził się na taki sposób doręczenia.

Sprzeciw pozwanego

Należy pamiętać, że wydanie ENZ nie rozwiązuje definitywnie problemu dochodzenia roszczeń. Pozwany może bowiem wnieść sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty w terminie 30 dni od chwili doręczenia mu ENZ. Wniesienie sprzeciwu przez pozwanego powoduje, że ENZ traci moc. Sprawa zostaje wtedy przekazana na żądanie powoda do trybu cywilnego zgodnie z prawem obowiązującym w danym państwie. Jeśli sprzeciw nie zostanie wniesiony, sąd stwierdza wykonalność ENZ i przesyła wykonalny nakaz powodowi.

Wykonalność ENZ

Europejski nakaz zapłaty, który stał się wykonalny w państwie członkowskim wydania jest w równym stopniu wykonalny we wszystkich innych państwach członkowskich. Nie ma konieczności uzyskania deklaracji wykonalności (exequatur) w państwie członkowskim wykonania. Organy państwa członkowskiego wykonania nie mogą, co do zasady, ponownie badać okoliczności bądź procedur, które doprowadziły do wydania nakazu zapłaty.

Wniosek o wykonanie ENZ

Wniosek o wykonanie nakazu należy złożyć do sądu lub organu właściwego pod kątem wykonywania nakazów w państwie członkowskim, w którym wykonanie jest konieczne.

Postępowanie wykonawcze podlega prawu państwa członkowskiego wykonania.

Przykład:

Zgodnie z zapisem umownym sądem właściwym dla rozstrzygania sporów jest sąd polski. Przedsiębiorca korzystają z klauzuli jurysdykcyjnej złożył wniosek o wydanie ENZ w sądzie polskim. Sąd wydał ENZ. Siedziba dłużnika oraz jego majątek znajdują się jednak w Niemczech. W celu egzekwowania swoich roszczeń na mocy ENZ przedsiębiorca powinien zgłosić się do niemieckiego organu egzekucyjnego (odpowiednika polskiego komornika) czyli do tzw. Gerichtsvollzieher.

Odzyskiwanie długów od kontrahentów z UE – Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń

Na koniec warto zwrócić uwagę na osobne postępowanie, które również może okazać się pomocne w przypadku sporów transgranicznych. Mianowicie europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń. Przy rozpatrywaniu sporów w postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń, polski sąd opiera się na dwóch aktach prawnych:

• rozporządzeniu (WE) Nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 roku ustanawiającym europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń. Jego treść znaleźć można tutaj,
• Kodeksie postępowania cywilnego.

Do jakich roszczeń?

Postępowanie w sprawie drobnych roszczeń można stosować w sprawach transgranicznych cywilnych i handlowych w przypadku gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5 000 euro w momencie wpłynięcia formularza pozwu do sądu. Jurysdykcję sądu ustala się w ten sam sposób jak w przypadku postępowania o wydanie ENZ (powyżej).

Podobnie jak w przypadku postępowania o wydanie ENZ, również i w tym postępowaniu powód składa pozew na urzędowym formularzu A. Formularz pozwu można złożyć bezpośrednio w sądzie (w biurze podawczym sądu) lub za pośrednictwem poczty. W niektórych sądach możliwe jest złożenie pozwu w formie elektronicznej przy użyciu podpisu kwalifikowanego. Postępowanie w sprawach drobnych roszczeń ma formę pisemną. Po otrzymaniu pozwu sąd przesyła go wraz z załącznikami do pozwanego. Ma on 30 dni na złożenie odpowiedzi na pozew. Sąd w sytuacji szczególnej, jeżeli uzna to za wskazane w sprawie, może także wyznaczyć rozprawę. W tym przypadku sąd również ma 30 dni na wydanie orzeczenia. Wyrok jest doręczany obu stronom z urzędu wraz z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia.

Orzeczenie wydane w państwie członkowskim w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń jest uznawane i wykonywane w innym państwie członkowskim, bez potrzeby stwierdzania wykonalności.

Odzyskiwanie długów od kontrahentów z UE. Podsumowanie

Na chwilę obecną istnieje wiele możliwości dochodzenia swoich praw w sprawach transgranicznych. Z powyższego wpisu chciałabym, by zapamiętali Państwo przede wszystkim, jak bardzo ważne jest, by już w treści umowy zawieranej z zagranicznym kontrahentem umieścić klauzulę ustanawiającą właściwość sądu polskiego oraz prawa polskiego jako właściwego dla danej umowy. Dzięki temu zaoszczędzą Państwo nie tylko pieniądze, ale również niepotrzebne nerwy i czas.

W przypadku pytań w zakresie omówionych procedur, zachęcam oczywiście do kontaktu.