W dzisiejszym zglobalizowanym świecie nie można ignorować problemów związanych z uchodźcami oraz osobami ubiegającymi się o azyl. Niewątpliwie dla wielu z nich ochrona międzynarodowa staje się jedyną (i nieraz ostatnią) deską ratunku w obliczu prześladowań, wojen i łamania praw człowieka. W dzisiejszym wpisie przyjrzyjmy się bliżej temu ważnemu aspektowi prawa międzynarodowego w kontekście Unii Europejskiej.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Kim jest uchodźca?
• Co musi zrobić imigrant po przekroczeniu granicy?
• Jak wygląda procedura składania wniosku o ochronę międzynarodową w Polsce?
• Czy można pracować po złożeniu wniosku?
• Czym jest ochrona uzupełniająca?

Zapraszamy do lektury!

Ochrona międzynarodowa w UE – podstawy prawne

Tak jak wspomnieliśmy na wstępie, ochrona międzynarodowa w Unii Europejskiej odnosi się do zapewnienia ochrony uchodźcom i osobom ubiegającym się o azyl. 

Państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do zapewnienia ochrony uchodźcom na podstawie Konwencji Genewskiej o statusie uchodźcy z 1951 roku oraz Protokołu z 1967 roku. Co więcej, Unia Europejska opracowała również własne prawodawstwo dotyczące ochrony uchodźców, które ma na celu uzupełnienie i wzmocnienie Konwencji Genewskiej.  

Głównym instrumentem prawnym Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony uchodźców jest Dyrektywa 2011/95/UE w sprawie norm dotyczących uznawania obywatelstwa państw trzecich lub osób bez obywatelstwa jako uchodźców, lub osób uprawnionych do ochrony międzynarodowej oraz treści nadania takiego statusu. Dyrektywa ta określa, kto może zostać uznany za uchodźcę lub osobę uprawnioną do ochrony międzynarodowej oraz kryteria i procedury uznawania tego statusu. 

Kim jest uchodźca?

Na wstępie należy wyjaśnić, kim w zasadzie jest uchodźca. Choć intuicyjnie każdy zna znaczenie tego słowa, naszym zdaniem warto je sprecyzować. Zgodnie z dyrektywą uchodźcą jest osoba, która w wyniku uzasadnionych obaw przed prześladowaniem:

• z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej społeczności lub
• z powodu poważnego zagrożenia dla swojego życia lub wolności związanej z powszechną przemocą wynikającą z sytuacji konfliktu zbrojnego lub zamieszek w kraju pochodzenia nie może lub nie chce skorzystać z ochrony tego kraju.

Procedury uznawania statusu uchodźcy i osoby uprawnionej do ochrony międzynarodowej są określone w dyrektywie i powinny być przeprowadzane w sposób zgodny z zasadami praworządności, praw człowieka i ochrony danych osobowych. W ramach tych procedur osoba ubiegająca się o ochronę musi przedstawić swoją historię życia i wyjaśnić, dlaczego potrzebuje ochrony międzynarodowej. 

Ochrona międzynarodowa w Polsce. Co musi zrobić imigrant po przekroczeniu granicy?

Na wstępie warto zaznaczyć, że ochrona międzynarodowa nie jest przyznawana każdemu. Aby ją uzyskać, należy złożyć odpowiedni wniosek oraz spełnić określone wymogi. Na przykład, zgodnie z Rozporządzeniem Dublińskim, wniosek o ochronę międzynarodową należy złożyć w tzw. pierwszym kraju wjazdu do Unii Europejskiej.  

Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, a zaliczają się do nich m.in. łączenie rodzin oraz posiadanie ważnej wizy do innego kraju UE. 

Wydaje się to oczywiste, ale niezbędnym aspektem do ubiegania się o ochronę międzynarodową jest fizyczna obecność imigranta, na terenie kraju, w którym chciałby uzyskać status uchodźcy. 

Wniosek o ochronę międzynarodową

Osoba, która pragnie ubiegać się o taką ochronę, musi przestrzegać dokładnie określonych procedur. Przede wszystkim musi ona złożyć odpowiedni wniosek w wyznaczonym czasie i miejscu. Poniżej przedstawiamy najważniejsze aspekty z tym związane.

Kiedy zgłosić wniosek? Ochrona międzynarodowa w Polsce

Wniosek o ochronę międzynarodową w przypadku Polski można złożyć:

• podczas przekraczania granicy, zgłaszając ten fakt funkcjonariuszom Straży Granicznej,
• przebywając w areszcie lub w ośrodku repatriacyjnym,
• przebywając na terenie kraju, zgłaszając się do placówki Straży Granicznej.

W szczególnych przypadkach można przesłać deklaracje chęci złożenia wniosku za pomocą poczty tradycyjnej lub elektronicznej. Dotyczy to osób niepełnosprawnych, kobiet w ciąży, osób starszych, samotnych rodziców, dzieci z rodzin zastępczych. W takim przypadku wniosek należy przesłać do właściwego miejscowo oddziału lub placówki Straży Granicznej. 

Wniosek kierowany jest do Kierownika Urzędu ds. Cudzoziemców, a sam wniosek rozpatrywany jest przez Urząd ds. Cudzoziemców. 

Jak wygląda procedura składania wniosku na terenie Polski?

W pierwszej kolejności wniosek jest rejestrowany przez Straż Graniczną. Odbywa się to po przeprowadzeniu krótkiej rozmowy, zrobieniu zdjęć, pobraniu odcisków palców oraz wykonaniu badania lekarskiego. 

W rozmowie uczestniczy tłumacz, który posługuje się językiem zrozumiałym dla cudzoziemca. 

W dalszej kolejności za pośrednictwem Straży Granicznej wniosek składany jest do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców. 

Po złożeniu wniosku pełnoletni wnioskodawca otrzymuje tymczasowy dokument tożsamości. Upoważnia on cudzoziemca oraz jego małoletnie dzieci do pobytu na terenie Rzeczpospolitej. 

Godnym uwagi jest też fakt, że Urząd do Spraw Cudzoziemców podczas procedowania wniosku może wzywać cudzoziemca do składania wyjaśnień dotyczących wniosku. 

Czy po złożeniu wniosku można pracować?

Składając wniosek o ochronę międzynarodową, przez okres 6 miesięcy nie można podejmować pracy. Zasada ta obowiązuje nawet wówczas, jeżeli przed złożeniem wniosku cudzoziemiec przebywał na terenie Rzeczypospolitej. 

Może się też zdarzyć, że postępowanie o przyznanie ochrony międzynarodowej okaże się przewlekłe i będzie trwało dłużej niż 6 miesięcy. W takich przypadkach – na wniosek cudzoziemca (!) – Szef Urzędu ds. Cudzoziemców wydaje zaświadczenie, które wraz z tymczasowym zaświadczeniem tożsamości uprawnia cudzoziemca do pracy. Dzięki temu osoby, których wniosek jest rozpoznawany dłużej niż pół roku, mogą podjąć pracę. 

Ochrona uzupełniająca

Z pewnością zastanawiasz się, co z osobami, które nie uzyskały ochrony międzynarodowej. Takim osobom przyznaje się ochronę uzupełniającą, gdy ich powrót do kraju wiązałby się z możliwością doznania krzywdy, ze względu na: 

• orzeczoną karę śmierci lub wykonanie egzekucji,
• tortury lub nieludzkie traktowanie,
• poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla zdrowia lub życia wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej, w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego. 

W konsekwencji cudzoziemiec, któremu przyznano ochronę uzupełniającą, uzyskuje prawo do legalnego pobytu na terenie Polski, na podstawie wydanej terminowej karty pobytu. Dokument ten uprawnia cudzoziemce do podejmowania pracy i zwalnia pracodawcę z obowiązku pozyskiwania dodatkowych pozwoleń związanych zatrudnianiem cudzoziemców.  

Pomoc dla obywateli Ukrainy uciekających przed wojną

Znaczny wzrost imigracji Ukraińców uciekających przed wojną do Polski wymusił na polskim ustawodawcy wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych. Wpływają one na prawne aspekty legalności pobytu i pracy imigrantów, jak i inne formy pomocy.  

Z ww. względów wprowadzono Ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terenie tego Państwa. Wskazana regulacja prawna była niezwykle wyczekiwana ze względu na gigantyczną skalę migracyjną. Uprościła ona procedurę przyznawania pomocy międzynarodowej oraz wskazała szeroki zakres pomocy socjalnej, którą otrzymali uciekający obywatele Ukrainy. 

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat wspominanej ustawy? Zachęcamy do lektury naszego artykułu:  Legalizacja pobytu i pracy w Polsce – najnowsze zmiany i ułatwienia 

Potrzebujesz ochrony ze względu na zagrożenie Twoich praw w kraju ojczystym i nie wiesz, jak uzyskać pomoc? Skontaktuj się z nami!